ضروری است که معنای غیبت صغری و کبری را بدانیم غیبت صغری از نظر امام زمان نسبت به غیبت بعد کوتاه تر بوده است . در غیبت صغری عموم آن حضرت را نمی دیدند ؛ ولیکن گروه خاصی از مردم ، ایشان را زیارت می کردند و رابطه ای داشتند و می توانستند از طریق نایبان ویژه ی ایشان به امام علیه السلام دست یابند؛ و چنان که در پاسخ به سوالی گفته شد. از میان آن ها چهار نفر مشهورترند که رسما به خدمت امام علیه السلام می رسیدند.
غیبت کبری دوره ای است که در آن به طور معمولی به امام عصر علیه السلام دست رسی نیست و از آن بزرگوار اطلاعات دقیقی در دست نیست و کسی با حضرتش ارتباط دائمی و عادی ندارد ؛ اما لزوما در دوران غیبت مردم بلا تکلیف نخواهند بود . تشخیص وظیفه و عمل به احکام و عقاید شیعیان ، به عهده ی روات احادیث و فقها واگذار شده و به مردم توصیه شده است که بدان ها مراجعه کنند ؛ چرا که بیان فقه و احکام و عقاید یکی از شؤون امام زمان علیه السلام است . اکنون آن ها را از چه کسانی بیاموزیم ؟ چاره ای جز اطاعت امر امامان و رجوع به آشنایان احادیث امام علیه السلام نیست .
مراجعه به فقها و راویان احادیث در روزگاران امامان علیهم السلام نیز رسم بوده است . در دروه ی امامت امام صادق علیه السلام ، آن حضرت درمدینه بودند. کسانی که در مرو بودند و نیز بسیاری از مردم نقاط دیگر- که در تمام عمر یک بار هم به سعادت دیدار امام نائل نمی شدند- ناچار مسائل خود را از راویان اجادیث فرا می گرفتند. البته در آن عصر ، کتب احکام خلاصه تر بود.
طول زمان زمینه ی وسعت در فقه را ایجاد کرد. در عصر حضور امامان ، افراد مسایل محدود مورد نیاز را ، به طور مستقیم یا غیر مستقیم ، از خود امام می شنیدند و مشکل به سرعت حل می شد ؛ اما در روزگار غیبت کبری چنین نیست و متخصصان باید احادیث موجود را با کار علمی و تحقیق بررسی کنند.
در دوران غیبت ، به جز آیات و روایات ، در احکام و مسایل دینی ماخذ و مرجعی نداریم. عموم مردم هم تخصص و فهم لازم نسبت به دریافت حقایق آن را ندارند و از این رو، برای آگاهی از احکام دین ما را به فقیهان – که متخصصان استنباط حکم اند- ارجاع داده و گفته اند:
« توده ی مردم می توانند از فقیهی پی روی کنند که خویشتن دار باشد و دین نگه دار و مخالف خواسته های ( نفس) . فرمان بر مولای خویش ( خدا و اولیایش)».
امام زمان علیه السلام نیز فرمودند:
« در پیش آمدها به راویان حدیث ما مراجعه کنید که آنان حجت من بر شمایند و من حجت خدایم .»
کسانی در زمان غیبت از نظر اندیشه و فکر و روحیه به امامان و امام زمان علیه السلام نزدیک بوده اند که با کلمات و گفتارهای آنان انس و آشنایی دارند. احتمال می رود در میان فلاسفه ، شعرا، ادبا، عرفا، فیزیک دانان، رجالیون، اطبا ، مورخان و … کسانی باشند که به آن امام مهربان بسیار ارادت داشته باشند ؛ اما قرب فکری و روحی از آن کسانی است که با کلمات آنان انس و آشنایی دارند.
کلمات و تفاسیر آن بزرگواران پیکره ی اصلی عقاید ایشان را تشکیل می دهد و حامل علوم آنان است. شیعه باید به این افراد مراجعه کند؛ چرا که این ها اجکام و مسایل دین را عمیق تر فهمیده اند. ایشان نایبان عام امام علیه السلام – که حجت خداست – خوانده شده اند. البته اصطلاح نواب عام و نواب خاص به ملاحظه ی دو دوره ی غیبت کبری و صغری متداول گردیده است.