امام صادق ـ ^{عليه السلام} ـ مي فرمايد: “هنگامي كه مؤمني به برادر ديني خود تهمت مي زند، ايمان در قلب او از بين مي رود، همچنان كه نمك در آب حل مي شود. “

در باب تهمت نكته قابل توجه اين است كه گاهي انسان كاري را به فردي نسبت مي دهد كه او انجام نداده است و گاهي شخصيت طرف را بد ترسيم مي كند و مي گويد روش و رويه و روحيه فلان شخص اين گونه است، در واقع شخصيت او را مورد لطمه و صدمه قرار مي دهد. مثلاً مي گويد فلان آدم، شخصي خسيس و پست است.
در ضمن بايد يادآور شد كه بدترين تهمت ها اين است كه انسان به خدا، قرآن، رسول و ائمه اطهار تهمت بزند. مثل اينكه براي خدا شريك قائل شود و يا منكر معاد باشد يا چيزي را كه ائمه نگفته اند به آنان نسبت بدهد.

“أَ لَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَبْلُ فَذاقُوا وَبالَ أَمْرِهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ” منظور از” وبال امر” آثار سوء كفر و فسق آنان است، و منظور از” امر” همان كفر و آثار كفر يعنى فسق است.” سوره منافقون،آیه5

از آنجا كه مقتضاى اسماى حسنى و صفات علياى مذكور در آيات قبلى اين بود كه خداى عز و جل براى مردم معادى برقرار كند، و آنان را دوباره به سوى خود برگرداند، لذا لازم بود اين مقتضا را اعلام نمايد، و نيز آنچه كه بر مردم لازم است انجام دهند، و آنچه را كه واجب است اجتناب كنند، و خلاصه شرع و دينى را كه لازم است براى تامين سعادت معادشان داشته باشند، اعلام بدارد، و چون طرق اين شرع رسالت است لذا لازم بود رسولانى بر اساس انذار از عقاب آخرت و تبشير به ثواب آن و يا بگو بر اساس انذار از خشم خدا و تبشير به رضاى او، گسيل بدارد. در آيه مورد بحث به منظور اشاره به اين معنا سرگذشت اقوامى را به ياد می آورد كه در زمانهاى پيش زندگى مى‏كردند، و نسبت به دين خدا كفر ورزيدند، و به همين جهت وبال امر خود را چشيدند، و در آخرت عذابى دردناك دارند، آن گاه از اين يادآورى منتقل می شود به اينكه چرا كفر ورزيدند؟ و میفرمايد: سبب كفرشان تكذيب رسالت بود، و سبب اين تكذيبشان هم انكار بعث و معاد بود.و در آخر نتيجه مى‏گيرد كه پس بر مردم حاضر واجب است به خدا و رسولش و دينى كه بر آن رسول نازل فرموده ايمان بياورند. و مقدمه چينى‏هاى مذكور را با تبشير و انذار ختم فرمود، البته به طور اشاره به آنچه براى مؤمنين تهيه ديده كه همان بهشت جاودانه است، و آنچه براى كفار تكذيب‏گر مهيا نموده كه همان آتش ابدى است.

                                                                                            (طباطبايى، محمدحسين، ترجمه تفسير الميزان، ج19،ص497)

“وَ ما أَمْلِكُ لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْ‏ءٍ”- اين جمله تتمه گفتار ابراهيم (ع) و بيان حقيقت امر در مساله طلب مغفرت است، و اينكه اگر از خدا جهت پدر طلب مغفرت كردم، نه چون طلب هر طلبكار از بدهكار خويش بود، بلكه منشا آن فقر عبوديت، و ذلت آن در برابر غناى ربوبيت و عزت او است. و اين خداى تعالى است كه يا به وجه كريمش اقبال نموده و بر بنده‏ اش ترحم می كند، و يا اعراض نموده از رحمت دريغ می دارد، چون احدى ازخدا مالك و طلبكار چيزى نيست، و او مالك هر چيز است، هم چنان كه خودش فرموده:” قُلْ فَمَنْ يَمْلِكُ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً“. و كوتاه سخن اينكه: جمله‏” ما أَمْلِكُ …"، يك نوع اعتراف به عجز در مقامى است كه ممكن است كسى از شنيدن” لاستغفرن لك” بويى از اثبات قدرت استشمام كند، لذا براى دفع اين توهم بلافاصله به عجز خود اعتراف كرد، نظير كلام شعيب كه بعد از گفتن” إِنْ أُرِيدُ إِلَّا الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ‏”من جز اين نمی خواهم كه تا آنجا كه بتوانم اصلاح كنم” بلافاصله گفت:” وَ ما تَوْفِيقِي إِلَّا بِاللَّهِ” تا اصالت و گونه قدرت و استطاعتى از خود ندارد.(سوره ممتحنه،آیه4،ترجمه تفسیر المیزان،جلد19،ص397)

مومن باید کتوم وصبور وتودارباشدیعنی نسبت به لغزشهای دیگران کتوم وآنهارامخفی کند.زیرا خداوندباوجودآگاهی برآنها،ستارالعیوب بوده است.واوهم مانند خداوند متخلق به اخلاق الهی باشد.ومتخلق به اخلاق الهی ،به این معنا نیست که آدمی فقط نمازبخواند وروزه بگیردزیرا خداوند نه نماز می خواند ونه روزه می گیرد ،بلکه بایدصفات خداوندی را مانند عفووگذشت ،احسان وبخشش ،شجاعت وشهامت ،فروبردن خشم وغضب وغیره را درخود بپروراند.

(شاکربرخوردار فرید،آداب الطلاب،جلد اول،ص342)

پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم درباره پوشاندن معایب وزشتی های دیگران می فرمایند:"مَن سَتَرَعلی مومنٍ فاحِشهً فَکَأنَّما احیا مَووودَهً؛هرکس زشتکاری مومنی را بپوشاند،چنان است که دخترزنده بگور شده ای را نجات دهد.(کنزالعمال،حدیث6388).

“وَ قَالَتِ الْیهُودُ یدُ اللّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیدِیهِمْ وَ لُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ یدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ ینفِقُ كَیفَ یشَاءُ؛ یهود گفت: دست خدا بسته است. دستشان بسته باد و از رحمت خدا دور باشند برای این کلمه‌ی کفری که گفتند، بلکه دست‌های خدا باز است، می‌دهد به هر نحوی که بخواهد.”

 راضی بودن  به گناه ازسوی دیگران، بمنزله شرکت در آن است. گرچه بعضى از یهود، نسبتِ دست بسته بودن به خدا میدادند، ولى چون دیگران هم راضى بودند، این تفکّر انحرافى به همه نسبت داده شده است.وبی ‏لیاقتى و نااهلى خود را توجیه نکنیم. چراکه شیطان، تکبّر خود را به اغواى الهى نسبت داد. یهود هم محرومیّت‏هاى خود را با بخیل بودن خدا توجیه می ‏کردند. پاسخِ شبهه را باید قوی ‏تر از شبهه داد. وقتی آنان گفتند: دست خدا بسته است. آیه می فرماید: بلکه هر دو دست خدا باز است، یعنى کمال قدرت دارد. توبیخ باید مناسب با عمل باشد. همان گونه که قرآن براى افراد متّقى، نور و هدایت است، براى افراد لجوج، طغیان و کفر می آورد.